Mantık

Mantık bilimi, insanı düşünme ve düşündüklerini ifade etmede hatadan koruyan bir sanat/bilim olarak tarif edilmiştir. Bireyin kendi kendine ve çevresiyle hareket noktasının en temel alanıyla ilgilendiği için Müslüman filozoflar mantığı “ilimleri başı” veya “ilimlerin hizmetkârı” olarak da isimlendirmişlerdir. Onları bu türden isimlendirmelere götüren sebep, mantık olmaksızın sağlam bir düşünme ve ifade/hareket noktasının daima hataya teşne olacağı mülahazasıdır. Bundan dolayı Müslüman bilginler, temeli Antik Yunan filozofları tarafından ortaya konulmuş ve sistemleştirilmiş olan bu bilime gereken önemi vermişler ve kendi kültür havzalarında hem diğer İslâm ilimlerinin hem de Batı düşünce geleneğinin faydalanabileceği devasa bir imkân/çalışma ve üretme alanını miras bırakmışlardır. Müslüman filozoflardan Kindî, Fârâbî, İbn Sînâ, İbn Rüşd, İbn Hazm, Gazali, Fahru’d-Dîn er-Râzî, Tûsî, Huneci gibi bilginlerin öncelikle mantıkçı olduklarını söylemek yerinde olur. Adı zikredilen bilginlerin en temel başyapıtlarının mantık eserleri olduğu rahatlıkla söylenebilir. Dolayısıyla mantık bilimi, Müslüman filozofların çalışmaları ile bilimler nezdindeki önemini kaybetmemiş, bilakis daha önce hiç tartışılmamış spesifik konuların ortaya konulup tartışılmasıyla müstesna yerini daima korumuştur.

İddia edildiği gibi İslâm düşüncesi ne Gazali ile ve ne de İbn Rüşd ile inkitaya uğramıştır. Bilakis oluşan devasa çalışma alanı İslâm kültürüne özgü olan şerh, haşiye, talik ve hamişlerle daha spesifik bir şekilde devam etmiştir. Özellikle mantık, her ne kadar bazı bilginler onun gerekliliği konusunda farklı düşünseler de, Osmanlı düşünce havzasında kendine ait yeri almıştır. Medreselerdeki yerini ve önemini koruduğu gibi son dönem yenileşme hareketlerindeki yerini de almıştır. Daru’l-Funûn’un Ulumu-ı Şer’iye bölümünde Felsefe Grubu derslerinin altında mantık dersi verilmiştir. Düşünce tarihi boyunca önemini kaybetmeyen Mantık ilmi, günümüzde de ilahiyat fakültelerinde okutulan temel dersler arasındadır.

Akademik Personel